भाषा नेपाली कि गोर्खाली ? जाती नेपाली कि गोर्खाली ?

-

आदिकवि भानुभक्त आचार्य
                                                               
   नेपाली भाषा साहित्यमा दार्र्जीलिङ, सिक्कीम, आसाम, मेघालयलगायत भारतमा अन्यत्र बस्ने नेपालीहरुको गहकिलो योगदान रहंदै आएको छ । अखिल भारतीय नेपाली भाषा समितिले लामो समयसम्म भारतमा नेपाली भाषालाई आठौं अनुसूचिमा समावेश गरियोस् भनेर संघर्ष नै संचालन गर्यो । फलस्वरुप सन् १९९२मा नेपाली भाषाले मान्यता पनि पाईसकेको छ ।                                                                              

                                             

                                                                      बृटिश सेनामा   गोर्खा सैनिकहरु

 भारतमा रहेका भारतीय नेपाली भाषीहरुमाझ नेपाली कि गोर्खाली भन्ने बहस झण्डै साढे दुई दशकदेखि यो बहस कुनै न कुनै रुपमा चलिरहेको छ । भारतमा बस्ने प्रवासी नेपालीहरुकालागि यो कुनै सरोकारको विषय नभएपनि भारतीय नेपालीहरुबीच यो बहस पक्ष र विपक्षमा चलिरहेको छ ।

यो बहसको शुरुआत दार्जीलिङमा गोर्खा राष्ट्रिय मुक्तिमोर्चाले संचालन गरेको  गोर्खाल्याण्ड राज्य प्राप्तीको आन्दोलनको सेरोफेरोमा नेता सुवास घीसिङले गरेका थिए । उनलाई यसो गर्न बंगालका तत्कालिन मुख्यमंत्री ज्योति बसुले गोर्खाल्याण्ड चाहिने भए नेपाल जाऊ भनेर उक्साएका थिए । तत्कालिन गृहमंत्री बुटा सिंहले पनि नेपाली भाषाको मागमा पनि नेपालीलाई गोर्खा नामाकरण गर्ने हो भने मान्यता दिन सकिने बताएर यो बहसलाई भाषा र साहित्यमासम्म पुग्न मद्दत गरे । त्यसपछि सबैभन्दा पहिला आदीकविको सम्मान दिएको दार्जीलिङमा नै  भानुभक्तको सालिगमा बम प्रहारसमेत भएको सुनियो । तर, आम जनमत भने यो मामिलामा सहमत भएको देखिएन ।

नेपाली साहित्यकार इन्द्रबहादुर राई
                       

                                                               

भारतमा नेपालीमाथि नेपाल देखाएर गरिने भेदभावबाट आतंकित मानसिकताको उपज मात्रै थियो यो बहस । नेपाली र गोर्खा दुवै एकअर्काका प्रतिद्वन्दी शब्द होईनन् । सारमा भन्ने हो भने नेपाली समष्टिबोधक हो भने गोर्खा व्याष्टिबोधक । दुवै शब्दहरुको उत्पतिको सम्बन्ध नेपालसंग नै छ जसलाई इरेजरले मेट्न सकिंदैन । भारतमा पक्का भारतीय देखिन नाम फेर्न पर्ने होईन ।  शासकवृत्तबाट हुने दमनबाट बच्ने सहि तरीका अवश्य पनि यो होईन । यस्तो चिन्तनले भविष्यमा झन् ठूलो समस्या आउन सक्छ ।

 अहिलेको काठमाण्डौ उपत्यकालाई प्राचिन समयमा नेपाल भनिन्थ्यो । झण्डै तीन शतक अगाडि गोरखाका राजा पृथ्वीनारायण शाहले गोरखा साम्राज्य खडा गरे जस्ले अंग्रेजहरुसंग यूद्धमा गरेर वीरता देखायो । गोरखा शब्दले त्यहि शौर्यको प्रतिनिधित्व गर्छ । अहिलेसम्म छुट्टै कुनै भाषाको होइन । तिनै गोरखालीहरुलाई अंग्रेजहरुले वीर गोर्खाको संज्ञा दिए र आफ्नो सेवामा लगाए ।

नेपाली भाषा र साहित्य अब नेपालको मात्रै रहेन । यसले डायोस्पोराको स्वरुप लिईसकेको छ । चीन, म्यानमार, अमेरिका, अष्ट्रलिया, थाईल्याण्ड, बृटेन,  संसारका धेरै देशका नेपाली बोल्ने नेपालीहरु छन् । उनिहरुलाई आफूलाई नेपाली भएकोमा कुनै ग्लानि भएको शिकायत छैन ।

 कुन भाषा बोल्ने, कुन धर्म मान्ने , के खाने वा लाउने भन्ने कुरा व्यक्तिको नीजि विषय हो तर यसलाई सामाजिकस्तरमा सोच्ने हो भने यो निजी होईन । आफूलाई भारतीय नेपाली भन्नेहरुकालागि गोर्खा पराय होईन ।  गोर्खा जाति भाषा जे भने पनि त्यो कसैको अपनत्व बाहिर पर्दैन तर नेपालीलाई निषेध गरेर गरिने गोर्खागानले तार्किक निष्कर्ष पाउन सक्ने देखिन्न ।

     


टिप्पणियाँ

एक टिप्पणी भेजें

Thank you.

इस ब्लॉग से लोकप्रिय पोस्ट

अष्ट्रेलियाका पार्क र सडकमा भेटिएका केही नेपालीहरु

-
चित्र
अष्ट्रेलिया आएको सातवर्ष नाघिसकेको रहेछ । उद्देश्य अरुथोक भन्दा आर्थिक उपार्जन रहेको उनले बताए । उनको अनुभवमा कमाई त छ तर खर्चले ढाड मस्काउने रहेछ । नेपालमा हुँदा उनले निर्माण सामाग्रीहरुको आपूर्तिको व्यवसाय पनि गर्थे । उनको कमाई राम्रै थियो । Image credit- AI हामीहरु पुगेका अष्ट्रेलियाका जनघनत्व भएका ठाँऊहरुमा संरचनागत हिसाबले धेरै सुविधाहरु उपलब्ध देखिन्छन् । निश्चित स्थानहरुमा सफा, सुविधाजनक पार्क र उद्यानहरुको व्यवस्था गरिएका छन् । पार्कमा पानी, शौचालय, बालबालिकाहरुकालागि मनोरंजन गर्ने, व्यायम गर्ने, घुमफिर गर्ने र आराम गर्ने व्यवस्था गरिएको देखिन्छ । पार्कमा कुकुर लिएर हिंड्ने आमप्रचलन भएका हुनाले कुकुरकालागि पनि उचित व्यवस्थापन गरेको देखिन्छ । मानिसहरु अक्सर घुमफिर गर्ने समुद्रका किनारहरु पनि मानिसहरुमा  अनुशासन पालना गर्ने बानीले गर्दा सबैतिर स्वच्छ वातावरण देखिन्छ । यो व्यवस्थापन देखेर यहाँ हामी नपुगेका अन्यत्रका स्थानहरुमा पनि यस्तै सुविधा होलान् भनेर अनुमान गर्न हामीलाई गाह्रो भएन । हामी न्यु साउथ वेल्स, विक्टोरिया र समुद्र तरेर जानुपर्ने  तास्मानिया राज्यका केही स्थ...
और पढ़ें

नेपाल से एक सुखद यात्रा ः देहरादून से अयोध्या तक

-
चित्र
पुराने जमाने में भी यात्राएँ हाेती थी मगर आज के मुकाबले  बहुत ही कष्टकर हाेती थी । विज्ञान कि खाेजाें ने अब यात्राएँ काफी आसान हाे गयी है ।  बुटवल से यात्रा की तयारी में लक्ष्मण,गंगा और गिता सन् १९९० में भारत से मेरे लौटने के तकरीबन तीन दशकबाद इसबार पारीवारिक भारत यात्रा की एक योजना अचानक बनी । तब अपनी अब तक की आधी उम्र तक भारत में रहने के पश्चात अपने घर नेपाल वापसी की थी मैने । लौटने के बाद आनन फानन में बरसों बित गये । पलटकर कभी उन लम्हों को बारीकी से स्मरण करने का अवसर भी प्राप्त नहीं हुआ । इसबीच गंगा जमुना और ब्रम्हापूत्र नदी और नद में काफी पानी बह चुका था । समय के रफ्तार के साथ साथ सब कुछ बदलता गया था । तबकी पीढी अब उम्रदराज हो चुकी थी । उसके बदले में आयी नयी पीढी के दम पर हिन्दूस्तान और तरुण हो चला था । इन दिनों मैं पता नहीं क्यों मैं गती से कहीं अधिक स्थिरभाव और सामुहिकता से कहीं अधिक एकान्त प्रिय हो चला हुँ फिर भी तरुणाई से भरे इस बदलाव को नजदीक से महसुस करते हुये पुरानी यादों को पुनरताजगी देने के लिए भी इस यात्रा को अंजाम देने के लिए मैं  उत्सुक था । इस यात्रा की...
और पढ़ें

भारतमा लाेकसभा चुनावः मुद्दाविहीन शक्तिशाली भाजपा र मुद्दाहरु भएकाे कमजाेर विपक्ष

-
चित्र
भारतको लोकसभा  लोकसभा चुनाव २०२४ नाव २०२४ मा उठाउन प्रसस्तै मुद्दा भएको तर कमजोर विपक्ष र मुद्दा नपाएर ४ सय पारको नारा लगाईरहेको शक्तिमा बलियो भाजपा मध्ये भारतीय जनताले कसलाई रोज्लान् ?  भारतमा अहिले २०२४मा सात चरणमा लोकसभाको निर्वाचन भैरहेको छ । संसारको सबैभन्दा ठुलो लोकतन्त्र मानिदै आएको भारतमा अंग्रेजी उपनिवेशबाट स्वतन्त्र भएको झण्डै ६७ वर्ष पछि अर्थात् सन् २०१४ पछि भिन्न खालका बहस चलिरहेका छन् । सन् २०१४मा दक्षिणपंथी हिन्दुवादी भारतीय जनता पार्टी सत्तामा पुगेपछि यस्तो बहस चल्न थालेको हो । प्रधानमंत्री नरेन्द्र मोदीले नेतृत्व गरेको भाजपा सरकारले सन् २०१९को चुनाव पनि जितेर एक दशक निष्कण्टक शासन गर्न सफल भएको छ । यसपाली २०२४मा पनि उ विभिन्न हतकण्डा अपनाउँदै चुनावमा होमिएको छ । चुनावको एकमहिना पहिला उत्तरी भारतको हिन्दी बेल्टका केही स्थानहरुमा घुमेर प्रचार प्रसारको शैली हेर्दा यसपटक पनि भाजपाको गठबन्धनले मतपरिणाम हात पार्ने जस्तो देखिन्छ । तर पनि चुनाव नजिकिंदै जाँदा उसमाथि चर्को दबाव पर्दै पनि गएको छ । जेहोस,  लोकतन्त्र र धर्मनिरपेक्षताको उदाहरण मानिदै आएको भारत भाजपा सत...
और पढ़ें