पूर्वोत्तरभारतका नेपालीहरु— १

                                                                                                                 बाबुराम पौड्याल

 पूर्वोत्तर भारत प्रकृतिक रुपले मनोरम छ । यहांको जंगलले ढाकिएको पहाडी  तथा समथर उपजाऊ भूमिमा खनीजतेल र कोइलाको पनि प्राचुर्यता छ । तिब्बतको मानसरोवरबाट हिमालयको उत्तरी काखभएर पूर्वतिर बग्दै आसामतिर मोडिने विशाल ब्रम्हपूत्र नदी अनि त्यसका कैयन शाखा नदीहरुले यो भूमिलाई हराभरा र कृषियोग्य बनाएका छन् । यो क्षेत्र जति सुन्दर देखिन्छ उति नै प्रकृतिक, सामाजिक सांस्कृतिक अन्य धेरै दृष्टिले विविधतायुक्त रहेको छ । यसका यिनै विशेषताहरुले गर्दा पनि लगभग सत्रौंं शताब्दितिरबाट अरु जाति र समूूदायहरु सरह नेपालीहरुको पनि यस क्षेत्रमा स्थाईरुपले बस्ने तर्फ आकषर्ण बढेको देखिन्छ । शुरुका दिनहरुमा घना जंगलले ढाकिएको भएपनि यहां अन्य विकासका प्रचूर संभावनाहरु विद्यमान छन् ।

शुरुका दिनमा यो सम्पूर्ण क्षेत्र एउटै प्रान्त थियो तर अस्सीको दशकतिर आईपुग्दा यो प्रान्त जाति र क्षेत्रका नाममा टुक्रिएर हालं आसाम, मेघालय,नगालैण्ड, अरुणाचलप्रदेश,मिजोरम, त्रिपुरा र मणिपूर गरी सातवटा भारतीय राज्यहरुमा विभाजित भैसकेको छ । त्यसैेले यो क्ष्ोत्रलाई “ल्याण्ड अफ सेभेन सिस्टर्स” पनि भनिन्छ । रैथाने आदिवासी र जनजातीहरुको बाहुल्यता रहेको यो क्षेत्र विकासको दृष्टिले पछाडि परेको हुनाले भारत स्वतन्त्र भएदेखि नै जनअसन्तोषको लामो सिलसिला रहंदै आएको छ । सन् १९४८देखि शुरु भएको नागा विद्रोह र सन् १९८० तिरबाट चलेको उल्फा आन्दोलन जस्ता पृथकतावादी आन्दोलन र त्यसपछिका बडो, कुकी, कामतापुरी आन्दोलन जस्ता जातिय पहिचानवादी आन्दोलनहरु अझै पनि यहां विभिन्न रुपमा अस्तित्वमा छन् ।

                                      Brahmaputra river, Majuli

नेपाली भाषिहरुको पनि संख्यात्मक हिसाबले यहां उल्लेख्य उपस्थिती रहंदै आएको छ । सन् १९७६ देखि आसाममा चलेको विदेशी निकाल्ने आन्दोलनबाट शुरु भएको अप्ठयरो स्थिती पछी लगभग समग्र क्षेत्रमा फैलियो । त्यसपछिका दिनहरुमा यतातिर विशेषगरि प्रवासी नेपालीहरुको आवतजावतमा क्रमशः कमि आएको देखिन्छ । यसो हुनुमा नेपालीहरुमा रोजगारीकालगि खाडीका देशतिर जाने बढ्दो प्रवृती र सुखद भविष्यकालागि पश्चिमी मुलुकतिर जाने प्रवृती पनि कारक रहेको मान्न सकिन्छ । नेपाल, भूटान र बांगलादेश जस्ता तीनवटा देशहरुका बीच पश्चिमबंगाल प्रान्तको सांघुरो भारतीय भूभागले पूर्वोत्तर भारतलाई जोडेको छ । चीन जस्तो प्रतिद्वन्दी देशको सिमाना पनि नजिकै रहेको हुनाले यो सांघुरो भागलाई भारतीय सुरक्षा भाषामा ‘चिकेन नेक’ को नाम दिइएको छ र यसलाई उच्च संवेदनशील क्षेत्र मान्ने गरिएको छ ।