दक्षिणएशियालाई प्रभावित गर्ने हालका तीन घटना

 चीनको बीआरआई, श्रीलंकामा भएको आत्मघाती हमला र भारत ले   ईरान बाट तेल  आयात नगर्ने संकेत ले दक्षिण एशिया लाई प्रभाबित गर्न सक्छ।

यतिबेला दक्षिण एशियालाई प्रभावित गर्ने केही घटनाहरु घटेका छन् । दक्षिण एशियाको केन्द्र भारत नै रहँदै आएको छ । भारत संबन्धित कुनै पनि अन्तरराष्ट्रिय घटनाले यो क्षेत्रलाई प्रभावित गर्ने मानिदै आएको छ ।

चीनको बेईजिङमा बहुचर्चित बेल्ट एण्ड रोड इनिशिएटिभको दोस्रो अन्तरराष्टिय सम्मेलनको उद्घाटन गर्दै चीनका राष्ट्रपति सिजिम्पिङले यस परियोजनामा सम्बन्धित सबैले लाभान्वित हुने बताएका छन् । यो सम्मेलनमा भागलिन प्रतिबद्धता जनाएर पनि पर्ख र हेरको अवस्थामा रहेको देश नेपालका राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारी चिनिया राष्ट्रपतिको निम्तोमा बेईजिङ पुगेकी छन् । त्यहाँ उनले बेल्ट एण्ड रोड सम्बन्धित केही दुईपक्षिय कागजातमा अन्तिम हस्ताक्षर समेत गर्ने कार्यक्रम छ । तीन दिवसिय उक्त सम्मेलनको समापन भैसकेको छ । यसलाई सफलता साथ सम्पन्न भएको आयोजकले दावी गरेका छन् ।  त्यसैगरी दक्षिण एशियाली देश श्रीलंका चर्चहरुमा ईसाईहरुको चाड ईष्टरको अवसरमा भयानक आत्मघाती हमलाहरु भएका छन् । ती आत्मघाती हमलामा तीनसय भन्दा धेरै मानिसहरुको ज्यान गएको छ । यो निन्दनीय घटनाको जिम्मेवारी ईश्लामिक अतिवादी संगठन आईएसआईले लिएको छ । यता भारतका पेट्रोलियम मंत्री धर्मेन्द्र प्रधानले अमेरीकाको ईरानमाथि प्रतिबन्ध लगाउने निती अनुरुप त्यहाँबाट आयात गरिंदै आएको तेलको विकल्पको खोजी भैरहेको जनाएर भारत अमेरीकको अझै नजिक हुन खोजेको छनक दिएका छन् ।

      चीनमाथि बीआरआई मार्फत सहभागी कमजोर राष्ट्रहरुलाई ऋणको पाशोमा पारेको र दुनियामा आफ्नो सामरिक स्वार्थलाई विस्तार गर्ने मनाशयबाट प्ररित रहेको आरोप लागिरहेको बेला यस सम्मेलनमा चीनले सबैलाई आश्वस्त पार्ने प्रयास गर्दै सबैपक्ष लाभान्वित हुने सीले बतएका छन् । सम्मेलनमा विश्वका ३७ देशका राष्ट्र र सरकारप्रमुखहरु सहित झण्डै एकसय पच्चिस देशहरुका लगभग पाँचहजार प्रतिनिधि सहभागी थिए । दक्षिण एशियामा भारत मात्रै  बीआरआईको आलोचक देश हो, अन्य देशहरु कुनै न कुनै रुपले यस परियोजनामा संलग्न छन् । यसै सम्मेलनबाट नेपालसंगको रेल संजाल जोड्ने प्रस्तावलाई स्वीकृत भैसकेको छ । यसरी नेपाल पनि यससंग व्यवहारिक रुपले विस्तारै आबद्ध हँुदैछ । राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले उद्घाटन समारोहमा बिआरआई अन्तरगत नेपाल रेलमार्गबाट चीनसंग जोडिन चाहेको बताएकी थिईन् । नेपालमाथि यो परियोजनामा संलग्न नहुन भारत र अमेरीका जस्ता नेपालका सहयोगी देशहरुको एकखालको दबाव रहँदै आएको छ । नेपालमा चिनिया गतिविधि बढ्ने र त्यसबाट सुरक्षा जोखिम बढ्न सक्ने आशंका भारतले गर्दै आएको छ । भारत नेपालबीच खुल्ला सिमाना भएको हुँदा पनि नेपालमा हुने संस्थागत चिनिया आर्थिक गतिविधिले पनि भारतले नीतिगत रुपमा नै केही कदमहरु चाल्ने हो कि भन्ने आशंका गरिंदै छ । भारत र चीन बीच सम्बन्धमा केही वर्षमा नै समन्वयात्मक प्रयासको वाध्यता देखापर्ने जस्तो स्थिती पनि छ । यसो नहुने हो भने दुवैलाई जोखिमको स्थितीको सामना गर्नु पर्ने देखिन्छ । समन्वय भएमा नेपाल जस्ता दक्षिण एशियाका देशहरु पनि लाभान्वित हुनेछन् । यसले दक्षिण एशियाली देशका अन्तरसम्बन्धहरुमा फरक आउने आशंका गरिंदै छ ।

 इष्टरको अवसरमा श्रीलंकाका इसाई समुदायलाई लक्षित गरेर चर्चहरुमा आत्मघाती हमलाहरु भएका छन् । हमलाहरुमा परेर तीन सय भन्दा बढी मानिसहरुको ज्यान गएको छ । हमला इश्लामिक अतिवादी संगठन आईएसआईले गराएको स्वीकार गरेको छ । विगतमा न्युजिलैण्डमा मश्जिदमा भएको आक्रमणको बदलामा यो आक्रमण गराईएको उसले दावी गरेको छ । उसको यो दावी अतिवादको पराकाष्टा हो । अलकायदापछि आईएसआईको आतंकवादी संजाल दुनियाँमा फैलिरहेको छ । दक्षिण एशियाका पाकिस्तान, भारत, बंगलादेश र म्यानमारमा पनि यस संगठनको संजाल रहेको आशंका गरिंदै आएको छ । स्थानिय इश्लामिक अतिवादी संगठनहरुलाई यसले प्रयोग गरी आतंककारी गर्ने संभावना बढ्दैे गएको छ । यसले बुद्धिष्टबहुल म्यानमार र श्रीलंका र हिन्दुबहुल भारत र नेपाललाई यस क्षेत्रमा पहिलो निशानामा राख्दै अशान्ति मच्चउने संभावना प्रबल छ । पाकिस्तान र अफगानिस्तानमा पनि त्यहाँ रहेका विभिन्न खाले इश्लामिक अतिवादी गुटहरुलाई परिचालन गरेर थप रक्तपात मच्चाउने संभावना छ । श्रीलंकाको घटनाले यतातिर सोच्न वाध्य हुन पर्ने भएको छ । यसले दक्षिणएशिया वरपर थप जोखिम बढेको छ ।

भारतका पेट्रोलियम मंत्री धर्मेन्द्र प्रधानले हालै इरानबाट दैनिक तीनलाखको परिमाणमा  आयत गर्दै आएको पेटो«लियमको विकल्प खोजिने बताएका छन् । अमेरीकाले इरानमाथि नाकाबन्दी लगाउँदै आएको छ र उसले इरानबाट तेल आयात गर्ने देशहरुलाई ईरानको तेल नकिन्न दबाव दिंदै आएको छ । उसले राम्रो सम्बन्ध रहेको भारतसंगका केही व्यापारिक क्षेत्रमा कटौती गर्ने घोषणा गरेपछि भारतले इरानसंगको आर्थिक सम्बन्धलाई खुम्च्याउँदै लैजाने सोच बनाएको संकेत दिएको छ । यसो भयो भने दक्षिण एशियामा अमेरीकी प्रभाव अझै घनीभूत हुने अवस्था आउने छ । आवरणमा अमेरीकाले यसक्षेत्रका अरु देशहरुलाई हेर्ने दृष्टिकोणलाई भारत अनुकुल नै बनाउने गरेको देखिन्छ । भारत भन्दा चीनको बढ्दो प्रभावका कारण चीन र अमेरीकाबीचको सम्बन्धको उतार चढावले भारत र अमेरीकाको सम्बन्धलाई पनि प्रभावित गर्ने संभावनालाई नकार्न सकिन्न ।