चौतारी-चिन्तन

  विस्तारै जनतामा सेलाऊँदै गएको नेकपाको लोकप्रियताप्रति सजग हुनु पर्नेमा नेकपाभित्रका गुटहरुबीच चलिरहेको खुट्टा तान्ने ओलम्पिक खेलले राम्रो परिणाम दिने छैन ।   नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीका नेता वामदेव गौतमले आमनिर्वाचनमा चुनाव जितेर संसदमा पुग्न सकेनन् । तर, उनि जसोतसो उनि आफु संसदमा पुग्नै पर्ने त्यतिमात्र होईन प्रधानमंत्री बन्नै पर्ने अड्डी लिएका खबरहरु बेलाबखत विगतमा आउने गरेका थिए र यसपटक पनि यो खबरले मिडियाहरु भरिए । यसअघि उनिले उपत्यकाका एक सांसदलाई राजिनामा गराएर सो स्थानमा फेरि आफुले चुनाव लड्ने प्रयास गरेका थिए तर सफल भएनन् । यसपालि भने नेकपामा उनको महत्वपूर्ण पदमा ठाडो नियूक्ति भैसकेको छ भने उनले अब रिक्त हुने राष्ट्रियसभामा नेकपाको तर्फबाट वा मनोनित कोटाबाट सांसद बन्ने प्रयास गरेका छन् । कुरा यहिं मात्र सकिंदैन प्रत्यक्ष्य चुनाव जितेर आउनेले मात्र प्रधानमंत्री बन्न पाउने संविधानको व्यवस्थालाई समेत् संशोधन गरेर प्रधानमंत्री बन्न पाउने भन्ने कुराले पार्टीभित्र चर्चा पाएको छ । पार्टीले संविधान संशोधन बारे कार्यदल बनाउने प्रयास भएको बुझिएको छ तर यो प्रयास विवाद...

  चिनिया दूतावास ले नेपाल को एक पत्रिका मा प्रकाशित फोटोलाई लिएर देखाएको आक्रोशले बेइजिंगको काठमाडौँलाई हेर्ने नीतिमा फेरबदलको संकेत गरेको आभास हुन थालेको छ।   कान्तिपुर प्रकाशनको अंग्रेजी संस्करण द काठमाडौ पोष्टमा कोरियन हेराल्डबाट साभार गरी छापिएको इभो डाल्डरको लेखमा छापिएको मास्क लगाएको माओको फोटोप्रति नेपाल स्थित चिनिया राजदूतावासले विज्ञप्ती निकालेर आक्रोश व्यक्त गरेको छ । विज्ञप्तीमा उक्त पत्रिकालाई चीन विरोधी विचार संप्रषण गर्दै आएको बताउँदै त्यसका सम्पादकको समेत उत्ताउलो भाषामा आलोचना गरेको छ । पत्रिकामा आएका विचारहरुलाई आफुप्रतिकुल भएमा खण्डन गर्ने सिमा नाधेर कुटनीतिक मर्यादा विपरीतका शब्दहरु प्रयोग गरी प्रतिक्रिया जनाउनु अशोभनिय कार्य हो । चीनलाई मनपर्ने आलेखहरु मात्र पत्रिकामा छापिनु पर्छ भन्ने आग्रह उचित होईन । नेपाली जनता चीनप्रति सदाशयता राख्छन् भन्ने कुरा र पत्रकारिताको विचार स्वतन्त्रताप्रति दुतावासले हेक्का राख्न नसकेको देखिएको छ ।        नेपालप्रति सँधै शालिन जस्तो देखिंदै आएको चिनिया दूतावासबाट आएको पछिल्लो यो विज्ञप्तीले ...

जनयुद्ध को महत्व गणतन्त्र संघीयता प्रति जनताको विश्वास जगाउन सके मात्र सावित हुनेछ।      यस पटक पनि फागुनको पहिलो दिन सरोकारवालाहरुले जनयुद्ध दिवस मनाए । जनयुद्ध भनिने रक्तपातपूर्ण संघर्ष गरेको नेकपा माओवादी र त्यसको कट्टर आलोचक रहँदै आएको नेकपा एमाले मिलेर बनेको अहिलेको सत्तारुढ नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीले पनि जनयुद्ध दिवसको संझनामा यसपटक पनि  समारोह आयोजन गरेको थियो । सो समारोहमा तत्कालिन एमालेपक्षका उपल्लो तहका नेताहरुको अनुपस्थिति भए । खासगरी प्रधानमंत्री केपी ओली समारोह आउने प्रचार गरिए पनि आएनन् । उनि अस्वस्थ भएकोले समारोहमा आउन नसकेको बताईएको थियो ।  एकता भएपछि पनि नेकपाभित्र जनयुद्धलाई हेर्ने दृष्टिमा मतैक्यता नरहेको रुपमा उनको अनुपस्थितिलाई अथ्र्याईएको छ । यो शंका त्यति अस्वभाविक पनि देखिंदैन किनभने एकताको समयमा यस्ता विवादलाई भन्दा चुनावको नतिजालाई आफ्नो पक्षमा पार्ने कुरालाई प्राथमिकतामा राखिएको थियो । यस्ता नीतिगत विवादहरु नेकपाको आगामी महाधिवेशनले मात्र किनारा लगाउने छ । त्यस अगावै पार्टीभित्र दुईधारे तुषहरु देखिई रहने छन् । त्यसबेला के...

अरबिन्द केजरिबाल की आम आदमी  पार्टी और प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी कि भारतीय जनता पार्टी के बीच कोइ तुलना की ही नही जा सकता फिर भी दिल्ली की चुनाव मे भाजपा की दुसरीबार करारी हार कई सवालों को जन्म देता है।  दिल्ली के चुनाव में अरबिन्द केजरीवाल की आमआदमी पार्टी ने फिर से शानदार जित हासिल की है । दिल्ली विधानसभा के ७० सीटों में ६२ सीट आमआदमी पार्टी को मिले हैं तो भारतीय जनतापार्टी को ८ सीटें मिली । कयास तो था कि आमआदमी पार्टी ही बडी पार्टी बनेगी परन्तु भाजपा के साथ उसका फासला इतना बडा होगा — ऐसा नहीं लगता था । भाजपा को दिल्ली के पिछले चुनाव में से ५ सीटें अधिक मिली है । कद्दावर राष्ट्रिय नेताओ से भरा भाजपा की यह बढत बहुत ही अनपेक्षित है । कांग्रेस दिल्ली में खाता भी नही खोल सकी । लोकसभा चुनाव में जिस जनता ने भाजपा के पक्ष में मत दिया उसी जनता ने विधानसभा चुनाव में आमआदमी पार्टी के पक्ष में अपने को खडा किया । मतदाताओं का यह रुझान से पता चलता है कि वह आँख मुंदकर ईविएम का बटन नहीं दबाती । किसे कहाँ रखना है उसे अच्छी तरह परख सकती है । दिल्ली के चुनावी नतिजे ने राजनीतिक प...

नेपाली कृषिप्रणालीले  आफ्नो वर्चस्व गुमाईरहँदा नेपाली पारम्परिक पारिवारिक संरचना ले पनि अवसान को बाटो समात्न वाध्य हुनु परिरहेको छ।   आजभोलि नेपाली पारम्परिक परिवारको संरचना दु्रत गतीमा बदलिंदै गैरहेको देखिंदै छ ।  पारम्परिक कृषिमा आधारित हजुरबा हजुरआमा, बाबु आमा र नाति नातिनाहरु सहितको परिवारको संख्या अचेल कम हुँदै गएको छ । सन् २०१८को तथ्यांक अनुशार कुल जनसंख्याको ८०.२६ प्रतिशत नेपालको जनसंख्या ग्रामिण क्षेत्रमा बसोवास रहेको देखाईएको छ । जबकि, सन् १९६०मा यो प्रतिशत ९६.५२ रहेको थियो । ग्रामिण अर्थतन्त्रको मेरुदण्ड मानिएको कृषिमा आधारित जनसंख्याको प्रतिशत सन् २०११को सरकारी तथ्यांक अनुशार ८३ रहेको छ । पारम्परिक नेपाली समाजको जग कृषिप्रणाली मै टिक्दै आएको थियो ।  कृषिबाट पलायन भैरहेको स्थितिले पनि पारम्परिक परिवारको स्वरुप छिन्नभिन्न हँुदै गएको देखिन्छ । नेपाली पारम्परिक कृषि पद्धती समय अनुशार रुपान्तरित हुन नसक्नुले यसमा आश्रित परीवारका आवश्यकताहरु पुरा गर्न असफल हँुदै गएको देखिन्छ । यसैले कृषि कर्मप्रति मानिसहरुको विकर्षण बढ्दो छ । सरकारका तथ्यांकहरुमा देख...

हिन्दु शास्त्र हरुमा हरितगृह ग्यास बारे परोक्ष नै भए पनि सजगता देखिन्छ । फरक यति मात्र हो कि उतिबेला हवन आदी अग्निकार्यहरु गरेर वायुमंडलमा कार्बनडाई अक्साईड उत्पादन गरी वायुमण्डलमा संतुलन कायम गर्ने प्रयास गरिन्थ्यो यतिखेर वायुमंडलमा कार्बनडाई अक्साईड धेरै भएर यसको उत्पादनलाई कटौती गर्नै पर्ने स्थिति उत्पन्न भएको छ ।  बढ्दो तापक्रमका कारण जलवायुमा आएको  परिवर्तनले विश्वमा समस्या देखिंदै गएको वर्तमान सन्दर्भमा हिंन्दु संस्कृती वा धार्मिक कर्मकाण्डमा रुपमा भए पनि पारम्परिक रुपमा महत्व साथ गरिंदै आएका केही प्रचलनहरु बारे केही सोच्नै पर्ने, बुझ्नै पर्ने वा बहस गर्नै पर्ने तथ्यहरु देखिन्छन् । अहिले वायुमंडलमा हरितगृह ग्यासको मात्रा बढ्नाले दुनियाँको तापक्रम बढेर समस्या उत्पन्न भएको छ । विकासका नाममा पृथ्वीमा मानिसको बढ्दो सक्रियतालो हरितगृह ग्यास वायुमण्डलमा सन्तुलन राख्न चाहिने मात्रा भन्दा समस्या निम्त्याउने ढंगले बढिरहेका छ । हिन्दु शास्त्रहरुले अग्निप्रज्ज्वलन गरी गरिने हवनलाई शुद्धिकरणकालागि अपरिहार्य भएको उल्लेख गरेका छन् । ऋग्वेदको पहिलो मंडलको पहिलो सु...