चौतारी-चिन्तन

भारत र चीनले लिपुलेकबाट व्यापार गर्ने  सहमती गरेको यो पहिलोपटक भने होईन । सन् १९५१ मा चीनले तिब्बतमाथि अधिपत्य कायम गरिसके पछि अंग्रेजी उपनिवेशबाट स्वतन्त्र भएको भारत र चीनले यो नाकाबाट व्यापार गर्ने उद्देश्यले सन् १९५४ सम्झौता गरेका थिए । AI credit   अमेरीकाले शुरु गरेको व्यापार युद्धले विश्वको भू र अर्थराजनीतिमा भूकम्प आईरहेको समयमा चीनका विदेशमंत्री वाङ यीले १८ अगस्तदेखि क्रमशः भारत अफगानिस्तान र पाकिस्तानको यात्रा सम्पन्न गरेका छन् । उनको यो यात्राले दक्षिण एशियाको रणनीतिक समीकरणमा महत्वपूर्ण फेरबदलको संकेत गरेको छ । उनि भारतमा रहँदा चीन तर्फका लिपुलेक लगायत हिमाचल प्रदेशको सिप्कीला र सिक्कीमको नाथुला नाकाहरु व्यापारकालागि खुल्ला गर्ने दुईपक्षीय सहमती पनि भएको छ ।  नेपालले सन् १८१६को सुगौली सन्धीका आधारमा आफ्नो दावी गर्दैआएको लिपुलेकबाट आफुलाई सहमतीमा नलिईकन दुईपक्षीय सहमति भएपछि त्यो सहमतिप्रति विरोध जनाएको छ । त्यसको प्रतिवाद गर्दै भारतले त्यो क्षेत्र भारतको भएको भन्दै प्रतिवाद गरेको छ । नेपाल र भारतबीच सिमा विवाद लिपुलेक लिम्पियाधुरामा मात्र सिमित छैन । अन्य धेरै ठ...

 युक्रेनलाई रुस विरुद्ध युद्ध गर्न उक्साएका शक्तिहरु मध्येको प्रमुख अमेरीकाले रुसप्रति नरमी देखाएपछि युक्रेनले युद्ध चलिरहँदा अझै ठुलो क्षतीको सामना गर्नपर्ने अवस्था देखिएको छ । अमेरिकी नेतृत्वको सामरिक गठबन्धन नाटो र रुसको स्वार्थको टकरावमा पिसिएको  युक्रेनको २० प्रतिशत भूभाग रुसले कब्जा गरिसकेको छ । युक्रेन रुसबिच सन् २०२२ देखि चलिरहेको युद्ध रोक्ने उद्देश्यले  अगस्त १५ तारिखमा आयोजित रुसी राष्ट्रपति पुतिन र अमेरीकी राष्ट्रपति ट्रम्पकोे बहुप्रतिक्षित ओलास्का शिखरवार्ता केही दुवैपक्षबीच केही कुरामा समझदारी भएको बताईए भएपनि देखिने गरी कुनै सहमतीविना सकिएको छ । यसरी युद्धविराम तत्काल नहुने भएको छ । युद्धबाट पिडित युक्रेनको सहभागिताविना भएको यो वार्ताबाट सोचे अनुशारको सफलता नदेखिए पनि यसले सहमतीमा पुग्न वार्ताको ढोका खोलेको दुवैपक्षले बताएका छन् । यो अन्यौलताले युक्रेन र युक्रेनलाई रुसलाई रक्षात्मक स्थितिमा पुर्याउन सहयोग दिनपर्ने बताउदै आएका युरोपेली देशहरुमाथि चर्को दबाव परेको छ । राष्ट्रपति ट्रम्पले अलास्काबाट फर्केपछि युरोपेली देशका र युक्रेनी राष्ट्रपति जेलेनेस्कीसंग ह...

   भारतीय सेना के चिफ अफ डिफेन्स स्टाफ जनरल अनिल चौहान ने ब्लुम्वर्ग टीवी की हसलिन्डा अमीन और रोयटर को दिये सात्क्षत्कार में परोक्ष रुपसे पाकिस्तान के खिलाफ हुये सैन्य अभियान के दौरान कुछ भारतीय युद्धक विमानों को पाकिस्तान द्वारा गिराये जाने की बात स्वीकार की परन्तु संख्या के बारे में बताने से बचते रहे ।    सिंगापुर में आयोजित सांग्रीला डायलग में शिरकत करने गये  भारतीय सेना के चिफ अफ डिफेन्स स्टाफ जनरल अनिल चौहान ने ब्लुम्वर्ग टीवी की हसलिन्डा अमीन और रोयटर को दिये सात्क्षत्कार में परोक्ष रुपसे पाकिस्तान के खिलाफ हुये सैन्य अभियान के दौरान कुछ भारतीय युद्धक विमानों को पाकिस्तान द्वारा गिराये जाने की बात स्वीकार की परन्तु संख्या के बारे में बताने से बचते रहे । उन्हाेंने कहा —“कितनी क्षती हुयी यह बडी बात नहीं है, हमारी  किस चुक के चलते क्षती हुई यह बडी बात थी । हमने बाद में चुक को दुरुस्त किया और अपने मकसद को पुरा किया ।” उनके कथन का मतलब तो यही निकलता है कि पाकिस्तान शीघ्रता से जबावी कार्यवाही पर उतर आयेगा भारतीय सेना को बिल्कुल अन्दाज नहीं था । यह भारतीय खु...

 लगता था दोनाें देश की सेना नहीं मिडिया स्टुडियो से जंग लड रहा था । अप्रैल २२ को पहलगाम  में हुये आतंकी हमले से लेकर मई १० तक भारत और पाकिस्तान के बीच चलरहा तनाव से माहौल गर्म था । मई ७ तारीख से तनाव और भी गहरा हो गया था , मिसाईल और ड्रोनों से हमले तक की भी खबरें थी ।   दोनों के बीच हवाई टकराव चलरहा था । दोनों ओर से ड्रोन हमले तक की खबरें थी ।  कई युद्धक विमानों के गिरने और धनजन की क्षती के दावे अपने मुताबिक ठोके जारहे थे । हालात उत्कर्ष की ओर जाने का अंदेशा होने लगा था । भारत में ही नहीं उसके पडोसी देश नेपाल के हरएक गली नुक्कडों तक में मसले को लेकर चरचे चल रहे थे । पुलवामा हमले में एक नेपाली नागरीक की भी हत्या हुई थी । इसलिए भी नेपाल में चरचों का होना लाजिमी था ।   भारत ने पाकिस्तान में आतंकी ठिकानों पर मिसाईल प्रहार के बाद पाकिस्तान ने भी जबावी कार्यवाही शुरु कर दिया था । पाकिस्तान जबावी कार्यवाही करने के स्तर तक आगे बढेगा किसी को विश्वास ही नहीं था, शायद भारतको भी नहीं । कहाँ शक्तिशाली भारत कहाँ कमजोर पाकिस्तान, आम लोगों की यही पारम्परिक सोच थी । विगत मे...

युद्ध विरामकाे  सहमतिपछि पाकिस्तानमा आफ्नो जित भएको दावी गर्दै खुशीयाली मनाईएको छ । भारतमा पनि छिटफुट रुपमा युद्धविरामको खबरले मानिसहरु सडकमा आएर खुशीयाली मनाएको देखिन्छ । यसभन्दा अगाडि भएका यस्तै घटनाहरुमा भारतमा जुन उल्लास भारतमा देखिन्थ्यो त्यो यसपटक देखिएको छैन । बृटिस उपनिवेशबाट सन् १९४७मा मुक्त भएसंगै विभाजित भएर बनेका दुई देश भारत र पाकिस्तानबीच ७ मईबाट शुरु भएको युद्ध चारदिन चलेर अन्तत १० मईका दिन ५.०० बजेबाट दुवैपक्षको सहमतिमा पुगेर टुंगिएको छ । यो सम्झौतासम्म कसरी पुगियो भन्ने विषयमा भने भारत सरकारप्रति प्रश्न खडा भएको छ । मई १२ को राती प्रधानमंत्री नरेन्द्र मोदीबाट देशका नाममा सम्बोधन भएको छ । सम्बोधनमा पाकिस्तानलाई पाठ सिकाउन सफल भएको बाहेक उठेका प्रश्नहरु बारे उल्लेख भएको देखिएन । सम्बोधनपछि आफ्नो अभियानमा सेनाले सफलता पाईरहेको अवस्थामा कुनै निष्कर्शमा नपुग्दै किन युद्धविराम भयो भन्ने शंका निवारण भएको छैन ।  उता यो सम्बोधनको केही घण्टा अगाडि अमेरीकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले दुवै देशमाथि व्यापार नगर्ने दबाव दिएर सहमतिमा आउन वाध्य पारेको बताईसकेका थिए ।   अप...

            अहिलेसम घटेका घटनाहरु यसरी नै अगाडि बढ्दै जाने हो भने अब युरोप र अमेरिकाको गठबन्धन फ़ुटको संघारमा पुगेको हो कि जस्तो पनि देखिंदैछ। ट्रामले लामो समयदेखि सहयोगीका रूपमा रहेको युरोपलाई छोड़ेर र युक्रेनलाई रुस समक्ष बलि दिएर  किन रुसको सामिप्यता खोजिरहेका छन् भन्ने रहस्य अझै खुलेकाे  छैन।  हालै अमेरिकामा डोनाल्ड ट्रम्पको सत्तारोहणसंगै तीनवर्षदेखि शक्तिशाली छिमेकी रुससंग युद्धरत युक्रेन ठुलो सकासमा परेको छ। युक्रेन विगतमा सोवियतसंघको पतनपछि स्वतन्त्र भएको देश हो। जो बाइडेनको अघिल्लो अमेरिकी सरकारले रूस विरुद्ध  युद्ध लडन युक्रेनलाई आर्थिक र सामरिक सहयोग गर्दै आएको थियो तर ट्रम्पले अब यो सहयोगलाई  बन्द गर्ने घोषणा गरिसकेका छन्। अमेरिकासंगै विदेश मामिलामा उसलाई लामो समयदेखि  साथ दिंदै अएका नाटोका युरोपेली देशहरुले पनि युक्रेनलाई यो युद्धमा हरतरहले सहायता गर्दै आएका छ्न। आऊँदा दिनमा पनि यस्तो सहायता जारी राख्ने उनिहरुको तर्क छ। मुख्य सहयोगी अमेरिका नै त्यो सहयोगबाट पछाडी सरेपछि आफै आर्थिक संकटमा परिरहेका उनिहरुको याे तर्क...

  नेपाल र चीनले सहमतिको सातवर्षपछि द्यच्क्ष् को फ्रेमवर्कमा हस्ताक्षर गरेर त्यसको कार्यान्वयनतिर अगाडि बढेका छन् । भारत र चीन जस्ता विशाल देशहरुका बीचमा रहेको आकार र अवस्थाले सानो देश नेपालले यस मामिलामा अझै भूराजनीतिक समस्याहरुको सामना गर्नु पर्ने छ ।  विभिन्न शंका उपशंकाहरु बीच चिनिया प्रधानमंत्रीको निमन्त्रणामा चारदिने चीनभ्रमणमा निस्केका प्रधानमंत्री केपी शर्मा ओली स्वदेश फर्किसकेका छन् । ओलीलाई संसदको सबैभन्दा ठुलो सत्ता सहयात्री नेपाली काँग्रेसले बीआरआईमा चीनको कार्यान्वयन प्रस्तावलाई संशोधन गर्ने , नेपालका तर्फबाट सामान्य फेरबदल साथ फ्रेमवर्क प्रस्ताव राख्ने र योजनाकालागि ऋण नभएर अनुदान प्रस्ताव राख्नु पर्ने अडानमा उभिंदा अप्ठ्यारो परेको देखिन्थ्यो । यो कुरामा भ्रमण तयारीको अन्तिम चरणतिर पनि दुईदलबीच मतैक्य हुन सकेको थिएन । सबैको मनमा  ढिलो गरी आएको नेपालको यो प्रस्तावलाई मान्न चीन तयार हुने छैन भन्ने लागेको थियो । यसरी काँग्रेसको दबावमा परेका प्रमओली आफैले पनि ऋणमा परियोजना नल्याउने बताउन वाध्य समेत भएका थिए । यसैले पनि ओलीको यसपटकको पहिलो चीन भ्रमणले आशा गरे अनुश...